نقش رسانه‌ها در مدیریت روانی جنگ
گون آیدین: صدای انفجار، این روزها گاه و بی‌گاه مهمان ناخوانده شهرهای ما شده است، در عین حالی که برخی اخبار منتشر شده موجب نگرانی خانواده ها می‌شود اما صدای شلیک پدافند هوایی و ایثار و شهادت نیروهای جان برکف،حس غرور و اطمینان و آرامش قلب مردم را به همراه دارد، در این میان رسانه‌ها می‌توانند در کنار نیروهای نظامی و پدافندی، در نقش آرام بخش ظاهر شده و از ترس و اضطراب ساکنان شهرها و روستاها بکاهند.
گون آیدین،عملکرد درست یا اشتباه رسانه ها می تواند مرهمی بر روح و روان مردم مضطرب باشد و هم عاملی برای تشدید بحران و تزریق استرس بیشتر شود.
به عبارت دیگر آنها هم می توانند به مانند یک کشتی طوفان زده، بر شرایط اضطراری بیفزایند و یا اینکه به مانند ساحل آرام، امید را به رگ های جامعه تزریق کنند.
در شرایط بحرانی، رسانه‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع اطلاع‌رسانی و شکل‌دهنده افکار عمومی، مسئولیت سنگینی بر دوش دارند و نوع پوشش اخبار، شیوه روایت وقایع و حتی لحن مجریان و خبرنگاران می‌تواند نقشی مستقیم در کاهش یا افزایش اضطراب و ترس در جامعه ایفا کند.
انتشار شایعات، اخبار اغراق‌آمیز یا تصاویر خشونت‌بار، بدون زمینه‌سازی مناسب می‌تواند به تشدید ترس جمعی و اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی و استرس پس از سانحه منجر شود.
رسانه‌هایی که با رعایت اصول اخلاقی، صداقت خبری و اولویت دادن به آرامش روانی جامعه فعالیت می‌کنند، می‌توانند نقش مهمی در تاب‌آوری اجتماعی داشته باشند.
در این گزارش با گفت‌وگو با فعالان رسانه‌ای تبریز، تأثیرات مثبت و منفی عملکرد رسانه‌ها بر سلامت روانی مردم در شرایط بحران بررسی شده است.
اصول مهم کار حرفه‌ای خبرنگاران با وسواس بیشتری باید دنبال شود
حامد عاطفی فر، فعال رسانه و مدرس دانشگاهاظهار کرد: بررسی «نقش رسانه‌ها در سلامت روان شهروندان در شرایط جنگی» فرصتی برای یادآوری نقش کلیدی رسانه‌ها بوده و حساسیت کار رسانه‌ای در مواقع بحرانی را گوشزد می‌کند.
وی با اشاره به تأثیر مستقیم اطلاعات نادرست یا شایعات بر اضطراب و استرس عمومی، افزود: این مسئله، اهمیت اطلاع‌رسانی صحیح و مسئولانه و لزوم تمایز قائل شدن بین اطلاع‌رسانی و ایجاد وحشت و همچنین اهمیت راستی‌آزمایی اخبار پیش از انتشار را آشکار می‌سازد.
وی تاکید کرد: «صحت» در انتشار خبر، «سرعت» در پیام رسانی و «دقت» در نگارش، اصول مهم کار حرفه‌ای خبرنگاران به حساب می‌آید که رعایت این اصول، یک سفارش همیشگی و مستمر بوده اما در بحران‌ها، پیوستی است که برای جلوگیری از شکل‌گیری اضطراب و استرس عمومی، بایستی با وسواس و حساسیت بیشتری مراعات شود.
عاطفی فر ادامه داد: باید از انتشار تصاویر آزاردهنده و روایت‌های خشونت‌بار به‌خاطر تأثیر این محتواها بر سلامت روان مخاطبان به‌ویژه کودکان و افراد آسیب‌پذیر پرهیز کرد و محتواهای خاصی برای گروه‌های آسیب‌پذیری مانند کودکان و سالمندان با زبانی ساده، قابل‌فهم و امیدبخش تولید و منتشر شود.
وی اظهار کرد: بازنمایی امید و تاب‌آوری به عنوان کارویژه رسانه‌ها در میانۀ بحران‌هایی مثل درگیری نظامی اخیر با رژیم صهیونیستی در چارچوب نقش‌آفرینی برای تامین سلامت روان مخاطبان محسوب می‌شود و این مهم با نمایش چهره‌های مقاوم و روایت همبستگی اجتماعی و نیز پرهیز از تصویرسازی سیاه و ناامیدکننده قابل تحقق است.
وی افزود: رسانه‌ها در این موقعیت‌ها، آموزش مهارت‌های روانی مانند چگونگی کنترل اضطراب و نحوۀ کنار آمدن با اخبار بد را به‌منظور ارتقای سواد روانی مخاطبان نباید فراموش کنند.
این فعال رسانه‌ای گفت: در شرایط جنگی که انتشار لحظه‌ای اخبار به خصوص خبرهای منفی، نگران‌کننده و پر اضطراب به احساس ناایمنی دائمی دامن می‌زند، آموزش مهارت «مدیریت مصرف اخبار توسط مردم» رسالت دیگر رسانه‌ها در چارچوب کمک به تامین سلامت روان مخاطبان است.
وی افزود: مدیریت مصرف اخبار به مجموعه رفتارها و عادت‌هایی گفته می‌شود که به افراد کمک می‌کند تا در دنیای سرشار از اطلاعات و خبر، به‌صورت هوشمندانه و سالم، از محتواهای خبری استفاده و سلامت روان خود را حفظ کنند.
وی خاطرنشان کرد: محدود کردن زمان دنبال کردن خبرها، انتخاب منابع معتبر و قابل اطمینان برای دریافت اخبار، استراحت دادن به ذهن و فاصله گرفتن از اخبار در زمان‌های مشخص و کاستن از مصرف اخبار هنگام داشتن استرس و اضطراب زیاد، مصداق رفتار صحیح در چارچوب مدیریت مصرف اخبار است که با احساس مسئولیت رسانه‌ها جهت آموزش این رفتارها گام مهمی برای حفظ سلامت روان مخاطبان برداشته می‌شود.
اهمیت پدافند رسانه‌ای در وضعیت دفاعی
مهرداد خوشکار مقدم، فعال رسانه‌ای هم اظهار کرد: در عصر معاصر، اهمیت راه اندازی جنگ روانی از طریق بمباران رسانه‌ای در بسیاری اوقات حتی از جنگ سخت نیز بالاتر است بنابراین آموزش و تجهیز افکار عمومی به "سواد رسانه ای" یکی از ضروریات اصلی در مواقع بحرانی به شمار می‌رود.
وی افزود: شاید یکی از بارزترین نمونه‌های توفیق از راه جنگ روانی در روزگار معاصر، فتوحات اولیه داعش باشد؛ گروهی که "الفتح بالرعب" را سرلوحه سیاست‌های رسانه‌ای خود قرار داده و با ایجاد ترس و وحشت، مردمان شهرهای مورد هجوم را خلع سلاح روانی کرده و زمینه را برای تاخت و تاز فراهم می‌کرد.
وی ادامه داد: در کنار شبکه‌های ماهواره‌ای، امروزه با گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و البته توسعه فراگیر هوش مصنوعی، جنگ رسانه‌ای وارد مراحل جدید شده است و به عنوان یکی از ابزار اصلی خلع سلاح روحی و روانی مردم و حتی نیروهای دفاعی طرف‌های درگیر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خوشکار مقدم گفت: امروزه با علم به اینکه صهیونیسم جهانی پشت صحنه بسیاری از رسانه‌های مهم جهان قرار دارد، ارتقای سواد رسانه‌ای عموم مردم به منظور مقابله با جنگ روانی اسرائیل در تجاوز اخیر به ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی تاکید کرد: در کنار نیروهای جان بر کف پدافند و مجموعه هوافضا در پاسخ به تعرض اسرائیل، افکار عمومی و عموم مردم نقشی بی بدیل در دفاع از کیان اسلامی در برابر حملات رسانه‌ای دشمن ایفا خواهند کرد.
وی با تاکید بر لزوم ارتقای اعتماد عمومی، افزود: یکی از اصلی ترین پایه‌های همراهی مردم، ارتقای اعتماد عمومی و پیوستگی اجتماعی است و به طور قطع هر اقدام و عملکردی که باعث تزتزل اعتماد و گسستگی اجتماعی شود، خیانت به منافع ملی است
این فعال رسانه ادامه داد: اطلاع رسانی سریع، دقیق و شفاف درکنار رعایت موارد امنیتی، می‌تواند به ارتقای آگاهی عمومی و جلب اعتماد عمومی برای تغذیه خبری مردم موثر باشد.
وی با بیان اینکه رسانه‌های داخلی از جمله صدا و سیما باید با ارائه آموزش‌های لازم راهکار مقابله با جنگ روانی و نیز نقش افکار عمومی در دفاع از این جبهه را برای مردم تبیین کنند، گفت: پدافند و دفاع صرف نمی‌تواند راهکار مناسبی برای تهدیدات رسانه‌ای باشد بنابراین برنامه ریزی برای اقدامات آفندی در حوزه رسانه‌ای ضروری به نظر می رسد.
وی افزود: در این ایام برخی افراد با مظلوم نمایی و یا در چهره افراد موجه نسبت به انتشار اخبار ناامیدکننده یا مشکوک اقدام می‌کنند که از طریق افراد ناآگاه ضریب می‌یابد.
از این رو رسانه‌های داخلی به ویژه صدا و سیما و خبرگزاری‌های رسمی باید در کمترین زمان ممکن نسبت به روشنگری و آگاه سازی عمومی اقدام کرده و از تاثیر اینگونه اخبار در بطن جامعه جلوگیری کنند.
خوشکار مقدم اظهار کرد: شواهد و تجربه روزهای اخیر نشان می‌دهد که ایجاد شبکه سازی محلی از طریق رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در کشف و شناسایی عوامل نفوذی در داخل داشته است.
وی خاطرنشان کرد: به دلیل پیچیدگی‌های جنگ رسانه‌ای، هر روز شاهد روش‌های نوین خواهیم بود بنابراین تشکیل مرکزی با هدف هماهنگی در پاسخگویی به این تهدیدات و به دست گرفتن مرکزیت رسانه‌ای در این ایام ضروری به نظر می‌رسد.
اسرائیل در پی آزمودن غیرت عاشوراییان است
وحید خدادادی، دیگر فعال رسانه‌ای استان نیز ، اظهار کرد: آنچه در چند روز گذشته اتفاق افتاده مصادیق تجاوز وحشیانه و ناجوانمردانه‌ای است که به همت نیروهای مسلح عزیزمان مقابله به مثل شده و این مقابله تا از پای درآوردن این رژیم منحوس ادامه خواهد یافت.
وی افزود: جامعه ایران بعد از انقلاب، بارها در خفا و آشکار، قربانی زورگویی جباران زمان بوده است و در هشت سال دفاع مقدس بدون پشتوانه سیاسی، نظامی و اقتصادی توانست در ظاهر با رژیم بعث عراق و در واقعیت با بیش از ۳۰ کشور جهان مقابله کند و در نهایت یک وجب از خاک پاک این سرزمین را در دست بیگانه گرو نگذارد.
وی ادامه داد: به رغم تبلیغات مسموم در فضای مجازی و رسانه‌های وابسته به هژمونی پلید غرب، این بار آغازگر جنگ، رژیم پلید صهیونی بوده که با چراغ سبز ترامپ قصد دارد تا غیرت عاشورائیان را بیازماید غافل از آن‌که برای مردان غیور این سرزمین شهادت تعبیراحلی من العسلدارد و شهدا عند ربهم یرزقونند.
خدادادی گفت: در این بین آزار دهنده تر از حملات وحشیانه صهیون‌ها، همراهی برخی در داخل با ناقوس مرگ پلیدترین رژیم تاریخ است و باید دانست که دموکراسی در کوله پشتی هیچ مزدور خارجی یافت نمی‌شود و اینان گرگی در لباس میش هستند که قصد دارند با جنگ رسانه‌ای و تبلیغات وسیع دل از ساده لوحان بربایند و هر همراهی در این وانفسا جز خیانت به این سرزمین نیست.
وی افزود: به رغم تبلیغات گسترده گوساله زرین سامری از سوی نتانیاهو، دقیقا مشکل او با مردم ایران است و اختلاف مابین اسراییل با ایران، محدود به دوره نظام جمهوری اسلامی نبوده و می توان حقایق تاریخی بسیاری حتی از زمان رژیم گذشته نیز در این رابطه اشاره کرد.
وی ادامه داد: همه ما شاهد بودیم که بارها نتانیاهو اعلام کرده بود با مردم سوریه کاری ندارد و مشکلش نظام اسد است اما بعد از سقوط اسد و روی کارآمدن فردی که بارها زبانی و در عمل ارادت خود را به صهیونیسم نشان داده بود، بمباران شهرهای سوریه همچنان ادامه دارد.
این فعال رسانه‌ای گفت: اکنون زمان، زمان اتحاد علیه دشمن تا دندان مسلح است که مشکلات ایدئولوژیکی آن با مردمان این سرزمین ریشه در کوچه های مدینه ۱۴۰۰ سال پیش دارد.
وی تاکید کرد: به یقین هیچ ایرانی پاک نهادی راضی نمی‌شود که اجانب بر سرزمینش حکمفرما شود و اختلاف نظرها و انتقاداتی که از مدل مدیریت کشور داریم یک مسئله داخلی است و ربطی به غرب و صهیونیسم ندارد.
پمپاژ امید از رسالت‌های رسانه‌ها است
حمید صبری، نویسنده و مدرس دانشگاه نیزاظهار کرد: رسانه‌ها، نقش اساسی در تامین امنیت روانی جامعه دارند.
وی افزود: پمپاژ امید، امیدآفرینی و امید به پیروزی از رسالت‌های اولیه رسانه‌ها بوده و باید در فعالیت‌های رسانه‌ای خود، این رسالت را همواره در نظر بگیرند.
وی ادامه داد: یکی از عوامل تامین امنیت روانی جامعه در شرایط جنگی، سرمایه اجتماعی است که شامل قواعد، هنجارها، فعالیت‌ها و مقررات جامعه می‌شود.
صبری تاکید کرد: احساس امنیت یکی از مفاهیم مرتبط به اعتماد بوده و در راستای تامین امنیت روانی لازم است احساسات خود را پذیرفته و سرکوب نشود، مردم به اطلاعات موثق دسترسی داشته و از ارتباطات انسانی غافل نشوند .
منبع: ایرنا
