صادرات غیرنفتی؛ فرصت مغفول‌مانده اقتصاد ایران در تنگنای تحریم‌ها
گون آیدین: در حالی‌که منابع نفتی در معرض تحریم و نوسانات بازار جهانی قرار دارند، صادرات غیرنفتی می‌تواند ناجی اقتصاد ایران باشد. اما موانع ساختاری، بروکراسی پیچیده و ضعف در دیپلماسی اقتصادی، تحقق این ظرفیت را با چالش مواجه کرده‌اند.
به گزارش گون آیدین، تجارت خارجی، به‌ویژه در بخش صادرات غیرنفتی، یکی از ارکان مهم توسعه اقتصادی محسوب می‌شود. در ایران، با وجود ظرفیت‌های متنوع در بخش‌هایی همچون کشاورزی، صنایع غذایی، پتروشیمی، فرش، فولاد، و فناوری، هنوز سهم صادرات غیرنفتی در اقتصاد کشور پایین‌تر از میانگین جهانی و ظرفیت‌های داخلی است. این در حالی است که درآمدهای نفتی ایران به‌شدت تحت تاثیر تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات بازار قرار دارد و نمی‌توان بر آن به عنوان یک منبع پایدار تکیه کرد.
یکی از موانع اصلی توسعه صادرات غیرنفتی، بی‌ثباتی سیاست‌های ارزی و نوسانات شدید نرخ ارز است. صادرکنندگان اغلب با عدم اطمینان نسبت به بازگشت سرمایه و نرخ تسعیر ارز روبه‌رو هستند که این موضوع باعث کاهش انگیزه برای ورود به بازارهای بین‌المللی می‌شود.
از سوی دیگر، مشکلات مربوط به حمل‌ونقل بین‌المللی، بیمه، و انتقال پول نیز به‌دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی، فشار زیادی بر فعالان اقتصادی وارد کرده است. نبود روابط بانکی رسمی با بسیاری از کشورها باعث شده عملیات ساده‌ای مثل دریافت وجه یا گشایش اعتبار اسنادی (LC) تبدیل به مسئله‌ای پیچیده و پرهزینه شود. ضعف در دیپلماسی اقتصادی و تجاری نیز از دیگر عوامل مؤثر است. در بسیاری از کشورها، وابسته‌های اقتصادی سفارتخانه‌ها نقش فعال در بازاریابی، ایجاد ارتباطات تجاری و شناسایی بازار هدف دارند. اما در ایران این ظرفیت هنوز به درستی مورد استفاده قرار نگرفته و بازارهای صادراتی همچنان محدود به چند کشور منطقه‌ای باقی مانده‌اند.
مشکلات زیرساختی و لجستیکی نیز در این مسیر نقش مهمی دارند. نبود زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقل، انبارداری و زنجیره تأمین کارآمد، صادرات بسیاری از کالاهای ایرانی را غیراقتصادی یا پرهزینه کرده است. این در حالی است که کشورهای رقیب با سرمایه‌گذاری در لجستیک و بهینه‌سازی زنجیره تأمین، به‌راحتی بازارها را در اختیار می‌گیرند.
همچنین، عدم آموزش کافی به تولیدکنندگان و صادرکنندگان درباره استانداردهای جهانی، برندینگ و بازاریابی بین‌المللی موجب شده بسیاری از کالاهای ایرانی با وجود کیفیت مطلوب، در بازارهای خارجی ناشناخته باقی بمانند یا با برند کشورهای دیگر عرضه شوند.
در مجموع، اگرچه صادرات غیرنفتی می‌تواند نقش کلیدی در نجات اقتصاد ایران ایفا کند، اما تحقق این امر نیازمند اصلاحات گسترده در سیاست‌گذاری، تسهیل فرآیندهای تجاری، توسعه زیرساخت‌ها و بازتعریف نقش دولت در حمایت از صادرات است. تنها در این صورت می‌توان چشم‌اندازی پایدار برای رشد اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت متصور بود.
نویسنده: علیرضامردی
