از تهران تا تبریز؛ شکاف عمیق اقتصادی که آذربایجان شرقی را در سیاهی نگه می‌دارد
گون آیدین: :آذربایجان شرقی، در سال‌های اخیر به‌دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقل و دسترسی به بازارهای داخلی و بین‌المللی، در مسیری کندتر از بسیاری از استان‌های دیگر کشور حرکت کرده است. در دنیای امروز، دسترسی به شبکه‌های حمل‌ونقل پیشرفته، ارتباطات سریع و بازارهای گسترده، عامل اصلی رشد اقتصادی و جذب سرمایه به‌شمار می‌آید.
گون آیدین،تهران و اصفهان، به‌عنوان دو قطب اقتصادی کشور، دسترسی گسترده‌ای به بازارهای داخلی و خارجی دارند. تهران به‌عنوان پایتخت، نه تنها به‌عنوان مرکز سیاسی کشور شناخته می‌شود، بلکه به‌دلیل داشتن شبکه‌ای از فرودگاه‌های بین‌المللی، و خطوط ریلی پیشرفته، از موقعیت ویژه‌ای برخوردار است.
همین ویژگی‌ها باعث شده است که این استان‌ها بتوانند سهم عمده‌ای از تجارت بین‌المللی ایران را در اختیار بگیرند. بسیاری از صنایع بزرگ کشور، به‌ویژه در زمینه‌های خودروسازی، پتروشیمی و فولاد، در این استان‌ها مستقر شده‌اند و دسترسی به بازارهای جهانی را از طریق بنادر جنوبی و فرودگاه‌های بین‌المللی تضمین می‌کنند.
در اصفهان نیز که یکی از صنعتی‌ترین استان‌های کشور است، زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ارتباطات به‌طور چشم‌گیری پیشرفته است. دسترسی آسان به شبکه‌های ریلی، جاده‌ای و همچنین نزدیکی به بنادر جنوبی کشور، اصفهان را به یکی از مهم‌ترین مراکز تولید و صادرات در ایران تبدیل کرده است. این امکانات باعث شده که اصفهان نه تنها در جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی بلکه در جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز موفق عمل کند.
اما آذربایجان شرقی به‌عنوان یکی از استان‌های مرزی کشور، موقعیت جغرافیایی ممتازی به نسبت شهرهای مرکزی ایران دارد. این استان در نزدیکی مرزهای شمالی ایران و کشورهای همسایه قرار دارد و می‌تواند نقش مهمی در تجارت و ارتباطات بین‌المللی ایفا کند. اما این موقعیت استراتژیک به دلیل ضعف‌های زیرساختی، به درستی بهره‌برداری نمی‌شود.
اگرچه استان آذربایجان شرقی از منظر جغرافیایی در موقعیتی خاص قرار دارد، اما از نظر دسترسی به بنادر و راه‌های ارتباطی مناسب، فاصله‌ی زیادی با استان‌های جنوبی دارد که به‌طور مستقیم به بازارهای بین‌المللی متصل هستند.
فرودگاه تبریز، به‌عنوان یکی از فرودگاه‌های اصلی این استان، با وجود پتانسیل‌های بالا، هنوز به‌طور کامل به شبکه حمل‌ونقل بین‌المللی متصل نیست.
مسیرهای هوایی محدود و نبود خطوط ریلی مستقیم به بنادر جنوبی، به‌ویژه در شرایطی که حمل‌ونقل هوایی و دریایی از اهمیت بیشتری برخوردار است، باعث شده که این استان نتواند در مقایسه با استان‌های دیگر از مزایای تجاری بهره‌مند شود. علاوه بر این، دسترسی به خطوط ریلی و جاده‌ای نیز در آذربایجان شرقی با چالش‌هایی روبه‌رو است.
اگرچه برخی پروژه‌های بزرگ در زمینه راه‌سازی در این استان در حال انجام است، اما هنوز هم بسیاری از شهرهای این استان از دسترسی مناسب به بازارهای داخلی و جهانی محروم‌اند. این وضعیت موجب شده که آذربایجان شرقی نتواند به‌طور کامل از ظرفیت‌های خود در زمینه صادرات و جذب سرمایه‌گذاری استفاده کند.
مشکل اصلی تنها به کمبود زیرساخت‌ها محدود نمی‌شود. سیاست‌های نادرست و تبعیض‌آمیز در توسعه زیرساخت‌ها و تخصیص منابع در ایران، همواره باعث شده است که استان‌های غیرمرکزی مانند آذربایجان شرقی از توجه و حمایت کافی برخوردار نباشند.
این تبعیض‌ها موجب ایجاد شکاف‌های عمیق اقتصادی در کشور شده است. در حالی که استان‌های مرکزی، اللخصوص تهران و اصفهان از مزایای رشد صنعتی و تجاری بهره‌مند شده‌اند، آذربایجان شرقی همچنان در مسیر توسعه‌یافتگی با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است. عدم سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌ها و نادیده‌گرفتن موقعیت استراتژیک این استان در سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی، باعث شده که آذربایجان شرقی نتواند از پتانسیل‌های خود در زمینه تجارت با کشورهای همسایه به‌طور بهینه استفاده کند.
در حالی که استان‌های جنوبی ایران به‌راحتی از طریق بنادر به بازارهای جهانی دسترسی دارند، آذربایجان شرقی، باوجود مرزهای مشترک با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، از دسترسی مطلوب به این بازارها بی‌بهره مانده است.
این عقب‌ماندگی در نتیجه نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ارتباطات مناسب و تبعیض‌های موجود در تخصیص منابع و توسعه اقتصادی است. برای کاهش این شکاف و رسیدن به توسعه پایدار، لازم است که سیاست‌های کلان اقتصادی به‌گونه‌ای تنظیم شوند که به ظرفیت‌های این استان توجه بیشتری شود و آذربایجان شرقی به‌عنوان یک قطب تجاری و اقتصادی در منطقه معرفی گردد. تنها با توجه به زیرساخت‌ها و حمایت‌های لازم است که می‌توان امید داشت که این استان به جایگاه شایسته‌اش در اقتصاد کشور برسد و مردم آن از رنج و محرومیت رهایی یابند.
نویسنده: علیرضا مردی
