آذربایجان شرقی؛ دروازه دیپلماسی ایران به قفقاز و اوراسیا

گون آیدین، آذربایجان شرقی با مرکزیت تبریز، یکی از راهبردی‌ترین استان‌های کشور از منظر ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک است.

هم‌مرزی با جمهوری آذربایجان و نزدیکی به ارمنستان، گرجستان و ترکیه، این استان را به نقطه تلاقی منافع اقتصادی، فرهنگی و سیاسی ایران با منطقه قفقاز و حوزه اوراسیا تبدیل کرده است.

در شرایطی که دیپلماسی منطقه‌ای یکی از ارکان توسعه ملی تلقی می‌شود، آذربایجان شرقی می‌تواند بازیگری کلیدی در تقویت روابط فرامرزی باشد. مرز نوردوز، تنها گذرگاه رسمی ایران با ارمنستان، و نزدیکی به گذرگاه‌های مهم مرزی با جمهوری آذربایجان، بستر مناسبی برای افزایش تبادلات تجاری و حمل‌ونقل بین‌المللی فراهم کرده است.

از سوی دیگر، ظرفیت‌های صنعتی، لجستیکی و زیرساختی تبریز، این استان را به هاب منطقه‌ای برای ترانزیت و صادرات کالا تبدیل کرده‌اند.

مشارکت استان در پروژه‌های منطقه‌ای مانند کریدور شمال-جنوب، فرصت‌هایی برای نقش‌آفرینی گسترده‌تر در زنجیره تأمین منطقه‌ای فراهم کرده است. همچنین، نزدیکی فرهنگی و زبانی با کشورهای ترک‌زبان قفقاز و آسیای مرکزی، توان بالقوه‌ای در تسهیل ارتباطات اقتصادی، جذب گردشگر و صادرات خدمات فرهنگی به این کشورها ایجاد می‌کند.

دیپلماسی شهری نیز یکی از ابزارهای نوین در دیپلماسی منطقه‌ای محسوب می‌شود. شهر تبریز با پیشینه‌ای کهن، ظرفیت تبدیل‌شدن به مرکز تعاملات فرهنگی و اقتصادی در شمال‌غرب ایران را دارد. برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی، ایجاد اتاق‌های مشترک بازرگانی، و میزبانی هیئت‌های تجاری از قفقاز، نمونه‌هایی از ظرفیت‌های بالفعل استان در این زمینه‌اند.

با این حال، تحقق کامل نقش منطقه‌ای آذربایجان شرقی نیازمند تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل، اصلاح سازوکارهای تجاری، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت همکاری‌های سیاسی با دولت‌های قفقازی است. بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی هوشمند و متکی بر مزیت‌های نسبی استان، می‌تواند آذربایجان شرقی را به یکی از کلیدی‌ترین پیوندهای اقتصادی ایران با اوراسیا تبدیل کند.

در نهایت، نگاه راهبردی به آذربایجان شرقی نه‌تنها در خدمت منافع استانی، بلکه در راستای تقویت جایگاه ایران در نظم نوین منطقه‌ای خواهد بود؛ نظمی که در آن، پیوندهای فرامرزی، دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی انکارناپذیر است.

نویسنده: علیرضا مردی