ایران در مسیر ابرتورم ونزوئلایی

گون آیدین،ونزوئلا روزی ثروتمندترین کشور آمریکای جنوبی بود، اما امروز با یکی از شدیدترین بحران‌های اقتصادی تاریخ معاصر دست‌وپنجه نرم می‌کند. کشوری که اقتصادش را کاملاً وابسته به نفت کرده بود، در مواجهه با کاهش قیمت نفت و سوءمدیریت دولتی، دچار فروپاشی شد.

تورم افسارگسیخته، سقوط ارزش پول ملی، کمبود کالاهای اساسی و قحطی، این کشور را به نقطه‌ای رساند که بیش از ۷ میلیون نفر از شهروندانش مجبور به مهاجرت شدند. ونزوئلا که زمانی سرشار از ثروت‌های طبیعی بود، حالا در فقر مطلق فرو رفته است. آنچه این کشور را به این وضعیت رساند، نه فقط تحریم‌ها، بلکه سیاست‌های پوپولیستی، چاپ پول بدون پشتوانه، نابودی بخش خصوصی، فساد سیستماتیک و سیاست‌های اقتصادی مخرب بود.

پیش‌بینی‌های اقتصادی برای سال ۲۰۲۵ در ونزوئلا نشان‌دهنده افزایش مجدد تورم است. عوامل متعددی، از جمله نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری در ژوئیه ۲۰۲۴ و احتمال اعمال تحریم‌های جدید توسط دولت ایالات متحده، می‌توانند بر اقتصاد ونزوئلا تأثیر منفی بگذارند. کارشناسان هشدار می‌دهند که این شرایط ممکن است منجر به افزایش نرخ تورم به حدود ۲۰۰٪ الی ۳۰۰٪ در سال ۲۰۲۵ شود.

وقتی به اقتصاد ایران نگاه می‌کنیم، شباهت‌های نگران‌کننده‌ای با ونزوئلا دیده می‌شود. ایران نیز مانند ونزوئلا، اقتصاد خود را بیش از حد وابسته به نفت کرده است. دولت به‌جای ایجاد تنوع اقتصادی و توسعه صنایع غیرنفتی، همچنان بودجه خود را بر پایه درآمدهای نفتی می‌بندد. تحریم‌های اقتصادی که صادرات نفت ایران را محدود کرده، منجر به کاهش شدید درآمدهای ارزی شده است. اما به‌جای اصلاح ساختار اقتصادی، دولت مسیر ساده‌تر، اما مخرب‌تر را انتخاب کرده است، چاپ پول بی‌رویه برای جبران کسری بودجه.

ونزوئلا در مواجهه با بحران اقتصادی، سیاست چاپ پول بی رویه را در پیش گرفت که نتیجه‌ای جز ابرتورم نداشت. در ایران نیز، رشد نقدینگی و چاپ پول به‌شدت افزایش یافته و باعث تورم بالای ۵۰ درصد شده است.

سقوط ارزش ریال، افزایش قیمت کالاهای اساسی، ناتوانی دولت در کنترل بازار و کاهش قدرت خرید مردم، دقیقاً همان الگوی فروپاشی ونزوئلا را در ایران بازتولید می‌کند. مردم ونزوئلا در سال‌های اخیر شاهد کاهش شدید کیفیت زندگی خود بودند؛ جیره‌بندی غذا، قفسه‌های خالی فروشگاه‌ها، قطعی برق و آب، و سقوط دستمزدها به حدی که یک کارگر با حقوق یک ماه خود حتی قادر به خرید یک وعده غذا نبود.

سیاست‌های پوپولیستی یکی از دیگر از شباهت‌های ایران و ونزوئلاست. دولت ونزوئلا برای حفظ پایگاه اجتماعی خود، یارانه‌های گسترده‌ای برای سوخت، غذا و مسکن ارائه کرد، اما این سیاست‌ها در نهایت باعث ورشکستگی دولت شد. ایران نیز سال‌هاست که یارانه‌های انرژی و کالاهای اساسی را پرداخت می‌کند، بدون اینکه منابع پایدار برای تأمین آن داشته باشد. نتیجه این سیاست، فشار بیشتر به بودجه عمومی، افزایش تورم و ناتوانی در کنترل بحران اقتصادی بوده است.

یکی از فاجعه‌بارترین اشتباهات ونزوئلا، سرکوب بخش خصوصی و ملی‌سازی گسترده بود. دولت تمام صنایع کلیدی را مصادره کرد و به جای اعتماد به کارآفرینان، اقتصاد را تحت کنترل کامل خود گرفت. این کار باعث فرار سرمایه، کاهش تولید و نابودی اشتغال شد. در ایران نیز، بخش خصوصی تحت فشار شدید قرار دارد، سرمایه‌گذاری خارجی به حداقل رسیده و فرار سرمایه شدت گرفته است. فضای کسب‌وکار روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود و فساد گسترده اداری، فرصت‌های رشد اقتصادی را از بین می‌برد.

شباهت دیگر، فساد ساختاری و سوءمدیریت دولتی است. در ونزوئلا، میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی به‌جای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، توسط مقامات فاسد به حساب‌های خارجی منتقل شد. در ایران نیز، ماجرای ارز ۴۲۰۰ تومانی، رانت‌های عظیم، پروژه‌های نیمه‌تمام میلیاردی و اختلاس‌های گسترده، نشان از یک سیستم ناکارآمد و آلوده به فساد دارد که مانع هرگونه اصلاح اقتصادی می‌شود.

تحریم‌های بین‌المللی در ونزوئلا نیز، مانند ایران، نقش داشته‌اند، اما نباید فراموش کرد که بحران اقتصادی ونزوئلا قبل از تحریم‌ها آغاز شده بود. بسیاری از مشکلات اقتصادی ایران نیز ریشه در سیاست‌های نادرست داخلی دارد. حتی اگر تحریم‌ها فردا برداشته شوند، مشکلات اساسی اقتصاد ایران همچنان پابرجا خواهند بود.

نویسنده: علیرضا مردی