تشریح چالش های زیست محیطی در آذربایجان شرقی / احیاء دریاچه ارومیه به صورت استانی امکانپذیر نیست!

گون آیدین،محمدحسین حسن‌زاده مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی میزبان سردبیر و اعضای تحریریه «سازه خبر» نخستین و پربازدیدترین رسانه حوزه شهر، راه و ساختمان شمالغرب کشور بود و در خصوص پایش، کنترل و منشا آلودگی هوا، ابرچالش ها و بحران های زیست محیطی استان و دریاچه ارومیه به گفتگو پرداخت.

به گزارش اداره روابط عمومی و امور رسانه ای حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی به نقل از سازه خبر، مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در ابتدای گفتگوی اختصاصی خود با «سازه خبر» در خصوص آلودگی هوای تبریز که چندین سال است این شهر با این معضل دست و پنجه نرم می کند و دلایل آن اظهار داشت:آنچه که مسلم بوده این است که با گسترش شهرنشینی و توسعه آن آلودگی هوا و محیط زیست نیز گسترش می یابد و در تبریز با وسعت ۲۵ هزار هکتار نیز این اتفاق می افتد. در مورد پایش و کنترل آلودگی هوای تبریز علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست سایر دستگاهها همچون، شهرداری ها،راه و شهرسازی و … از بابت آمایش سرزمینی، طرحهای تفصیلی، طرح جامع و … وظیفه دارند که به طرق مختلف با این دستگاهها در ارتباط هستیم. وی افزود: در مورد منبع آلودگی هوای تبریز مطابق مطالعات دو دیدگاه موجود است یکی آلاینده های ثابت مانند واحدهای صنعتی اطراف شهر و داخل شهر تبریز و دیگری آلاینده های متحرک مانند حمل و نقل شهری، در آلاینده های ثابت میتوانیم از واحدهای مسکونی نام ببریم که در قالب بخاری یا موتورخانه موجب مصرف انرژی و آلایندگی میشوند. از لحاظ جغرافیایی شمال و جنوب شهر تبریز کوهستانی بوده و جهت وزش باد عمدا در تابستان و بهار از سمت جنوب شرق بسمت جنوب غربی میباشد در فصل زمستان آلودگی هوایی( اینورژن) اتفاق میفتد متاسفانه تمامی آلودگی ها از طریق باد از جنوب و غرب تبریز وارد شهر میشود.در حالت اینورژن امکان تبادل آلودگی هوا اتفاق نمی افتد موقعیت تبریز هم که دوطرف سلسله کوه و وسط دره میباشد هم این وضعیت را تشدید میکند از سوی دیگر خوشبختانه تبریز دارای جریان نسیم دائمی بهاری میباشد که موجب کاهش نسبیی آلودگی میشود. حسن‌زاده تاکید کرد: از طرفی به دلیل عدم تامین دائمی گاز برای واحد های صنعتی و نیروگاهها استفاده از سوخت مازوت در فصل زمستان آلودگی هوا را تشدید می کند البته مکاتباتی با ریاست محترم جمهوری داشتیم که دو درخواست عمده مطرح شد یکی رسیدگی به وضعیت دریاچه ارومیه و دیگری وضعیت آلودگی هوای تبریز که در این خصوص رئیس جمهوری قولهای مساعدی برای بحداقل رساندن حجم مازوت سوزی در پاییز و زمستان امسال دادند. وی در خصوص نقش انواع آلاینده در آلودگی هوای تبریز اظهار داشت:براساس آخرین مطالعات صورت گرفته دلیل ۷۰ درصد آلودگی هوای تبریز ناشی از منابع متحرک بوده و ۳۰ درصد منابع ثابت است البته این درصدها زمانی صحیح می باشد که سوخت نیروگاهها گاز باشد در زمان مازوت سوزی طبیعتا سهم منابع ثابت از آلودگی هوا بمراتب بیشتر می شود. مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی خاطر نشان کرد: نیروگاه حرارتی تبریز، نیروگاه حرارتی بناب، کوره های آجر پزی شبستر،کارخانه صیمان صوفیان به عنوان آلاینده های صنعتی در آلودگی هوا تاثیرگذار هستند اما آلاینده هایی با منشا غیر صنعتی در اطرا ف از جمله معادن فعال درضلع جنوبی اتوبان کسایی تبریز وجود دارند که گرد و خاک ناشی از فعالیت آنها باعث پخش ریزگردها در سطح تبریز می شود که در این راستا بایستی در صدور پروانه برداشت به این معادن تجدید نظرودقت کرد تا بهره برداران نسبت به اصلاح این روند اقدام کنند.علاوه بر این موارد ریزگردهایی که منشا خارج از کشور داشته و از عراق و ترکیه و سوریه وارد ایران می شوند هم نقش مهمی در آلودگی هوای تبریز و منطقه ایفا می کنند. حسن‌زاده در پاسخ به این سوال که آیا ساخت و سازها در آلودگی هوای تبریز علی الخصوص در جنوب غرب تبریز از جمله شهر جدید سهند و شهرک اندیشه تاثیر گذار است یا خیر؟ اظهار داشت: بله متاسفانه همینطور است و ساخت و سازهای صورت گرفته در مناطق مذکور در آلودگی هوا تبریز نقش دارند چراکه بافت خاک این مناطق فوق العاده ریز بوده و اغلب گرد وخاک های محلی منشاء ساخت وساز و معادن دارد لذا باید سازمانهای مربوطه مانند نظام مهندسی و راه شهرسازی و شهرداری در جلو گیری از این موارد اقدامات ایمنی لازم را انجام دهند. مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در بخش دیگیری از گفتگوی اختصاصی خود با سازه خبر در خصوص چالش های زیستی محیطی این استان گفت:در وهله اول در این خصوص باید به دریاچه ارومیه اشاره کرد که چالش نه تنها دو استان بلکه ابرچالش کشور است و باید در این مورد خودمان را ملامت و سرزنش کنیم که چگونه دریاچه ایی به وسعت شش هزار کیلومتر مربع را خشکانده ایم! وی افزود: از دیگر چالش های مهم باید به آلودگی هوای تبریز، بناب و عجب شیر اشاره کرد، در معادن بناب و سونگون مشکل زیست محیطی داریم و در واحدهای صنعتی در اطراف تبریز یا حومه بستان آباد و آذرشهر که از قدیم احداث شده اند آلایندگی دیده میشود.از دیگر ابر چالشها محلهای دفن پسماندهای عادی شهرها است که همچنان بطور سنتی دفن میشوند و عدم مدیریت دفع شیرآبه ها هستند که ما اهمیت این موضوع را بارها متذکر شده ایم اما دهها سال است شهرداریها در این زمینه مدیریت و عملکرد مناسبی نداشته اند که برای حل این موضوع طرح و برنامه هایی داریم که امیدواریم بتوانیم با همکاری شهرداری ها آنها را عملیاتی نماییم. حسن‌زاده خاطر نشان کرد:از دیگر چالشها موضوع پسماند اسیدی مس سونگون است که در این مورد برنامه زمانبندی با آن شرکت داریم و در۱۸ماه آینده قطعا این موضوع را به نتیجه خواهیم رسید، مشکل آلایندگی کاوه سودا نیز یکی از چالشهای اساسی استان بود که سالها مطرح بود طی جلسه ای که بهمن سال گذشته در سطح کشوری برگزار شد راهکارهایی ارائه شد از جمله تعدادی تعارضات محلی داشتیم که حل شد واحداث خط لوله ایی که پساب تصفیه شده اش را انتقال میدهد ظرف یکماه آینده قطعی میشود.آلودگی رود ارس نیز یکی دیگر از چالشهای زیست محیطی استان است که در این خصوص نیز با همکاری و تعامل با کشورهای همجوار در قالب کمیته مشترک موضوع در دست پیگیری است که تا شهریور امسال جلسه مشترکی برگزار خواهد شد تا مسائل رود ارس بررسی و راهکاری لازم طرح گردد. مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در ادامه در خصوص وضعیت دریاچه ارومیه و مدیریت این دریاچه که دردولت گذشته به استان آذربایجان غربی سپرده شد گفت:موضوع دریاچه ارومیه مختص یک استان نیست و یک موضوعی است که چند استان و حتی کل کشور با آن درگیر است،به طور حتم اهمیت دریاچه ارومیه فراتر از یک استان بوده و احیا آن به صورت استانی امکانپذیر نیست بنابراین اختیارات فرا استانی می طلبد. طبیعتا یک استاندار نمیتواند بعنوان رئیس ستاد احیا رسیدگی به دریاچه ارومیه را با توجه به تراکم کاری و مشغله کاری بالا به تنهایی حل و فصل کند و فرصت کافی برای رسیدگی به این موضوع داشته باشد نه اینکه نخواهد رسیدگی کند چون درگیریهای کاری یک استاندار این اجازه را نمیدهد، لذا این نگاه درست نیست و باید اصلاح شود، احیا دریاچه ارومیه یک قدرت فرااستانی را طلب می کند وبه نظر بنده باید وزارت خانه های تاثیرگذار همچون جهادکشاورزی، نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست و… درگیر موضوع شوند و دبیرخانه ستاد احیا نیز باید فراتر از یک استان و وزراتخانه باشد.

ی در خصوص اینکه چرا دریاچه ارومیه به مرز خشک شدگی کامل رسیده است؟ گفت:دراواخر دهه ۷۰و قبل از دهه ۸۰میزان سطح زیر کشت اراضی حوزه دریاچه۲۵۰ هکتار بود که این رقم در حال حاضر۷۰۰ هزار هکتار یعنی سه برابر شده که اکثرا آب بر هستند از سوی دیگر بسیاری از اراضی کشت دیم نیز به کشت آبی و حتی تبدیل به باغ شده است که این تغییر کاربری ها مصرف آب را در حوزه دریاچه ارومیه طی سالیان متمادی بالا برده است علاوه بر اینها پمپ های بسیاری که در اطراف دراچه ارومیه حجم بالایی از آب را به اطراف پمپاز می کنند هم نقش بسیاری در کاش آب دریاچه ارومیه داشته اند.

حسن‌زاده با بیان اینکه اشتغال غالب حوزه دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی است وزندگی مردم در این حوزه متاسفانه به کشاورزی گره خورده است و درآمد کشاورزی در برابر آبی که مصرف می شود ناچیز است، افزود:میزان ارزش تولیدات محصولات کشاورزی در حوزه دریاچه ارومیه حدود یک میلیارد دلار می باشد از سوی دیگر دریاچه ارومیه برای احیا به حداقل سالانه ۳میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد با بررسی هزینه انتقال آب از خلیج فارس به اصفهان مشاهده می کنیم که این انتقال آب به تبریز حدودا ۳۰میلیارد دلارهزینه در پی دارد پس نه انتقال آب از جنوب به دریاچه ارومیه توجیه پذیر است و نه اینکه درآمد ناش از کشاورزی به این میزان کمبود آب می ارزد، حال سوال اینجاست که پس چه باید کرد که در این خصوص در وهله اول باید گفت که مخالف کشاورزی نیستیم اما باید میزان مصرف آب در حوزه دریاچه ارومیه تا ۵۰ درصد کاهش پیدا کند تا زمانی که دیدگاهها تغییر پیدا نکند وسطح زیر کشت حوزه دریاچه ارومیه کاهش نیابد نمی توان امید چندانی به احیا دریاچه ارومیه داشت.

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی با تاکید بر اینکه دیدگاه مهندسی برای موضوعات اجتماعی و محیط زیستی پاسخگو نمی باشد، افزود: تا وقتی که نگرش سیاستگذاری واستراتژی ما تغییر پیدا نکند انتقال های بزرگ آب مشکلات را به صورت ریشه ای حل نمی کند و نتایج مثبت مقطعی در پی دارد لذا در مورد دریاچه کاهش اراضی زیر کشت فاقد طرحهای توجیهی ضروری است و کشت گلخانه ایی با توجه به مصرف آب پایین توجیه اقتصادی و سود دهی خوبی دارد که باید جایگزین تولیدات آب بر کشاورزی شود ونیزبصورت معقول دوره تنفس بهره برداری از منابع آبی درون حوزه اجرایی شود، به نظرم اجرای این مهم در دوره ۲الی ۳ساله صد در صد لازم است تا حداقل دریاچه ارومیه اگر احیاء کامل هم نشود حداقل شرایط تثبیت می شود.