اقتصاد گردشگری ایران در میان پتانسیل‌های بزرگ و فرصت‌های از دست‌رفته/ آیا نوآوری‌های تازه باعث توسعه صنعت گردشگری می‌شوند؟

گون آیدین،ایران یکی از غنی‌ترین میراث‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی را در خاورمیانه در اختیار دارد؛ از تخت‌جمشید و میدان نقش‌جهان گرفته تا جنگل‌ها و سواحل، کوهستان‌ها و اقلیم‌های بکر. این تنوع طبیعی و فرهنگی، حداقل روی کاغذ ظرفیت جذب میلیون‌ها گردشگر را فراهم می‌آورد و می‌تواند به‌سرعت نقشی کلیدی در رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی و توسعه منطقه‌ای ایفا کند.

با وجود این، آمارها نشان می‌دهند که درآمد صنعت گردشگری ایران از گردشگران خارجی در سال 1403 تنها ۷.۴ میلیارد دلار بود. این رقم در حالی ثبت شد که امارات متحده عربی ۵۲ میلیارد دلار و ترکیه ۵۰ میلیارد دلار درآمد گردشگری داشتند. شکاف عمیق میان پتانسیل و عملکرد فعلی اقتصاد گردشگری ایران، ضرورت اتخاذ راهکارهای جامع برای احیای این بخش اقتصادی را آشکار می‌کند.

صنعت گردشگری ایران با چه چالش‌هایی مواجه است؟

بر اساس آمارهای اعلامی رضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، تعداد گردشگران خارجی ورودی به ایران از ۶.۳ میلیون نفر در سال ۱۴۰۲ به ۷.۳ میلیون نفر در سال ۱۴۰۳ رسید که نشان‌دهنده رشد ۲۰ درصدی است.

این در حالی‌ست که با وجود بهبود آمارهای گردشگری ایران، همچنان این صنعت در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه جایگاه قابل قبولی ندارد. یکی از اصلی‌ترین موانع، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری است. وضعیت نامطلوب فرودگاه‌ها به عنوان نخستین نقطه تماس گردشگران با کشور، کمبود واحدهای اقامتی استاندارد و فقدان تناسب میان زیرساخت‌های موجود با حجم تقاضای گردشگری، از جمله مشکلات اساسی محسوب می‌شوند.

توسعه هتل‌ها و مراکز اقامتی استاندارد، حمل‌و‌نقل بین‌شهری کارآمد، اطلاعات گردشگری چندزبانه و نیروی انسانی آموزش‌دیده، همگی نیازمند تزریق سرمایه و برنامه‌ریزی بلندمدت‌اند. در بسیاری از مناطق شاهد هستیم که جاذبه‌ها به‌خوبی وجود دارند اما سرمایه‌گذاری در خدمات مکمل، از کافه و رستوران مناسب تا راهنمایان محلی و تسهیلات پرداخت و بانکی، بسیار اندک است و همین مانع تبدیل بازدیدکننده به مصرف‌کنندهِ پایدار می‌شود.

اقتصاد گردشگری ایران نیازمند نوآوری و محصولات جدید

نوآوری و ارائه محصولات جدید در صنعت گردشگری، موتور محرکه تحول و رشد پایدار این بخش محسوب می‌شود و نقش کلیدی در رقابت‌پذیری کشورها و مناطق دارد. صنعت گردشگری برخلاف گذشته که عمدتا متکی بر منابع طبیعی و آثار تاریخی بود، امروزه به شدت به خلق ارزش‌های جدید، به‌کارگیری فناوری‌های نوین و توسعه مدل‌های کسب‌وکار خلاقانه وابسته است.

با پیشرفت فناوری، ذائقه گردشگران مدرن به سرعت تغییر کرده و نیاز به تجربه، خدمات و محصولات غیرسنتی رشد یافته است. اگر کشورها و شرکت‌ها صرفاً به محصولات قبلی دل‌خوش باشند، به سرعت به مرحله رکود و افول می‌رسند؛ در حالی که نوآوری در تولید کالاها و خدمات، چرخه عمر مقاصد گردشگری را طولانی‌تر کرده و سهم بیشتری از بازار جهانی را به خود اختصاص می‌دهد. به همین دلیل، مقصدهای گردشگری برای ماندگار بودن در صحنه رقابت باید همواره محصولات خاص، خدمات نوین و پاسخ متناسب به سلایق متحول گردشگران ارائه کنند.

فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز نقشی حیاتی در رقابت‌پذیری بازار گردشگری ایفا کرده است؛ از رزرو آنلاین هتل و اقامتگاه تا سیستم‌های پرداخت دیجیتال، راهکارهای هوشمند حمل‌ونقل و حتی فراهم‌سازی واقعیت مجازی برای تجربه جاذبه‌ها قبل از سفر. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری نه‌تنها فرآیند رزرو و بازدید را تسهیل می‌کند، بلکه رضایت مشتری و نرخ بازگشت گردشگران را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد و بنگاه‌های گردشگری را به بالاترین سطح بازدهی می‌رساند.

از سوی دیگر، نوآوری در گردشگری می‌تواند منجر به جذب گردشگران بین‌المللی و داخلی، افزایش اشتغال، تنوع‌بخشی به اقتصاد مناطق محروم، کاهش تمرکز فصلی صنعت و افزایش کیفیت زندگی جامعه میزبان شود. علاوه بر آن، نوآوری موجب تقاضای جدید و سوق دادن گردشگران به مقاصد کمتر شناخته‌شده خواهد بود. مهم‌تر این‌که با تولید محتوا و محصولات خلاق، کشورها از رکود و وابستگی به گردشگری سنتی رهایی یافته، سهم بیشتری از درآمد جهانی را کسب می‌کنند و صنایع وابسته نیز رونق می‌گیرند. این درحالی‌ست که در بخش خصوصی تلاش‌هایی برای استمرار در نوآوری و بازاریابی محصول مشاهده می‌شود.

قابلیت جست‌وجو با تاریخ منعطف ؛ حل مساله تقاضای غیریکنواخت

بررسی چالش‌ها و فرصت‌های مطرح شده نشان می‌دهد که در حال حاضر، علاوه بر سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری، نوآوری و ایجاد محصولات به‌روز در این صنعت نیز می‌تواند کمک شایانی به بهبود شرایط آن کند. در همین راستا، این سکوی رزرو آنلاین اقامتگاه بامعرفی ویژگی‌ها و محصولات جدید خود در تابستان 1404، در این مسیر گام برداشته است.

یکی از چالش‌های اساسی در صنعت گردشگری، تمرکز رزروها در تاریخ‌های خاص و خالی ماندن اقامتگاه‌ها و ویلاها در روزهای دیگر است. قابلیت «جست‌وجو با تاریخ منعطف» جاباما این مشکل را به‌گونه‌ای هوشمندانه حل می‌کند. این ویژگی به مهمانان امکان جست‌وجوی چندین تاریخ نزدیک به هم را می‌دهد و در نتیجه گزینه‌های بیشتری پیش روی آنها قرار می‌گیرد. همزمان، این قابلیت به میزبانان فرصت می‌دهد تا اقامتگاه‌هایشان که در تاریخ‌های شلوغ پر شده، در روزهای نزدیک به هم نیز رزرو شوند.

حل مسئله پرداخت و بازگشت وجه با قابلیت کیف پول مهمان

یکی دیگر از چالش‌های مهم در صنعت گردشگری ایران، مسائل مرتبط با سیستم‌های پرداخت و بازگشت وجه است. کیف پول جاباما، این مشکل را با ارائه راهکاری نوآورانه حل کرده است. با این قابلیت، مبالغ برگشتی به سرعت و به‌صورت مستقیم به کیف پول کاربر منتقل می‌شود و امکان استفاده از این مبلغ برای سفرهای بعدی یا برداشت از حساب بانکی فراهم است.

این ویژگی نه تنها تجربه مالی راحت‌تری را برای کاربران فراهم می‌کند، بلکه با کاهش نگرانی‌های مالی، انگیزه بیشتری برایاجاره ویلاو اقامتگاه ایجاد می‌کند. همچنین این رویکرد می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر پلتفرم‌های گردشگری در زمینه بهبود سیستم‌های پرداخت مورد استفاده قرار گیرد.

قیمت‌های رقابتی با قابلیت قیمت‌گذاری هوشمند

استفاده از تکنولوژی‌های هوشمند در قیمت‌گذاری خدمات گردشگری می‌تواند منجر به بهینه‌سازی درآمدها و ایجاد تجربه بهتر برای گردشگران شود. سیستم‌های توصیه‌گر مبتنی بر هوش مصنوعی، قابلیت ارائه پیشنهادات شخصی‌سازی‌شده به گردشگران را دارند.

از همین رو، جاباما قیمت‌گذاری هوشمند را به عنوان یکی از محصولات جدید خود معرفی کرده که به میزبانان کمک می‌کند تا بهترین قیمت را برای هر شب اقامت تعیین کنند. این ابزار با شناسایی تقاضای روز و شرایط بازار، فروش را افزایش می‌دهد، از خالی ماندن اقامتگاه جلوگیری می‌کند و در نهایت، درآمد میزبان را بهینه می‌سازد. مزیت این قابلیت برای مهمانان نیز آن است که با کمک این مدل، آنها به اقامتگاه‌هایی با قیمتی مناسب‌تر دسترسی پیدا می‌کنند؛ شرایطی که درفضای آفلاین و اجاره ویلای کنار خیابان اتفاق نمی‌افتد.

نقش نوآوری در ارتقای اقتصاد گردشگری ایران

با وجود ظرفیت‌های گسترده ایران در حوزه گردشگری، این صنعت همچنان با شکاف جدی میان پتانسیل و عملکرد مواجه است. کمبود زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری ناکافی و نبود خدمات نوین از مهم‌ترین موانع توسعه آن به شمار می‌رود. در عین حال، تجربه نشان می‌دهد که نوآوری و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در ارتقای اقتصاد گردشگری داشته باشد. نمونه‌هایی مانند قابلیت «جست‌وجو با تاریخ منعطف»، «کیف پول مهمان» و «قیمت‌گذاری هوشمند» جاباما، نشان می‌دهد که استفاده از ابزارهای نوآورانه علاوه بر بهبود تجربه سفر گردشگران، می‌تواند درآمد فعالان این صنعت را افزایش دهد و مسیری تازه برای شکوفایی اقتصاد گردشگری ایران ترسیم کند.