عدم توزیع عادلانه برق در استان آذربایجان و پیامدهای اقتصادی آن
گون آیدین: برق یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های توسعه اقتصادی است و مصرف آن ارتباط مستقیمی با رشد و پیشرفت یک منطقه دارد. در استان آذربایجان، مشکلاتی در توزیع عادلانه برق وجود دارد که باعث ایجاد نارضایتی و موانع جدی در مسیر توسعه صنعتی و اقتصادی منطقه شده است.
گون آیدین،در اقتصاد مدرن، مصرف انرژی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش سطح توسعه یک کشور یا منطقه است. برخلاف منابع انرژی دیگر مانند سوخت‌های فسیلی که ممکن است مصرف بالای آن‌ها به دلیل ناکارآمدی باشد، مصرف بالای برق معمولاً نشان‌دهنده افزایش فعالیت‌های صنعتی، رشد بخش خدمات، بهبود کیفیت زندگی و گسترش کسب‌وکارها است.
برای مثال، در کشورهای توسعه‌یافته، سرانه مصرف برق به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از کشورهای در حال توسعه است. همچنین مناطقی که دارای شهرک‌های صنعتی و مراکز تولیدی بزرگ هستند، برق بیشتری مصرف می‌کنند و در نتیجه تولید ناخالص داخلی بالاتری دارند.
افزایش تقاضای برق در یک منطقه معمولاً با رشد سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی و بهبود سطح رفاه اجتماعی همراه است.
در این میان، استان آذربایجان به عنوان یکی از قطب‌های اقتصادی و صنعتی کشور، نیاز به تامین برق پایدار و کافی دارد. اما متأسفانه عدم توزیع عادلانه برق باعث شده است که برخی مناطق این استان از رشد اقتصادی مطلوبی برخوردار نشوند و ظرفیت‌های توسعه‌ای آن‌ها بلااستفاده بماند.
چرا برق در استان آذربایجان به‌طور عادلانه توزیع نمی‌شود؟
در بسیاری از موارد، برق تولیدشده در استان آذربایجان به دیگر استان‌ها و مناطق پرجمعیت منتقل می‌شود، بدون اینکه به نیازهای توسعه‌ای این استان توجه کافی شود. این موضوع ناشی از تمرکزگرایی در سیاست‌های انرژی کشور و اولویت‌دهی به برخی استان‌ها بر اساس معیارهای غیرتوسعه‌ای است.
همچنین، یکی از مشکلات اساسی، کمبود نیروگاه‌های تولید برق متناسب با رشد مصرف استان است. اگرچه آذربایجان دارای پتانسیل‌های بالایی برای تولید برق از منابع تجدیدپذیر (مانند انرژی خورشیدی و بادی) و نیروگاه‌های حرارتی است، اما سرمایه‌گذاری‌های کافی در این بخش صورت نگرفته است.
از طرفی، در برخی مناطق، عدم حمایت دولت از سرمایه‌گذاری در صنعت برق و تعرفه‌های غیررقابتی باعث شده است که بخش خصوصی علاقه‌ای به احداث نیروگاه‌های کوچک و مستقل نداشته باشد. در حالی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، دولت‌ها با ارائه مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی و وام‌های کم‌بهره، تولید برق محلی را افزایش داده‌اند.
یکی دیگر از عوامل مهم، فرسودگی شبکه برق و عدم توسعه زیرساخت‌های انتقال و توزیع در استان است. این موضوع باعث شده که برق کافی به برخی مناطق نرسد، در حالی که در برخی دیگر، هدررفت انرژی به دلیل کیفیت پایین تجهیزات، افزایش یابد.
پیامدهای اقتصادی عدم توزیع عادلانه برق
آذربایجان به دلیل موقعیت جغرافیایی و نیروی کار ماهر، پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه‌گذاری صنعتی دارد. اما کمبود برق موجب کاهش بهره‌وری کارخانه‌ها، تعطیلی برخی واحدهای تولیدی و در نتیجه افزایش نرخ بیکاری می‌شود.
این موضوع می‌تواند جوانان را به مهاجرت به سایر استان‌ها یا کشورهای همسایه مجبور کند. وقتی تأمین برق پایدار نباشد، صنایع مجبور به استفاده از ژنراتورهای دیزلی گران‌قیمت می‌شوند که هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد. در نتیجه، محصولات تولیدشده در آذربایجان گران‌تر از سایر مناطق خواهد بود و قدرت رقابتی آن‌ها کاهش می‌یابد.
سرمایه‌گذاران به دنبال مناطقی هستند که دارای زیرساخت‌های پایدار، از جمله برق مطمئن و ارزان باشند. عدم تأمین برق کافی باعث می‌شود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی علاقه‌ای به تأسیس کسب‌وکارهای جدید در این استان نداشته باشند، که این خود به کاهش رشد اقتصادی منجر می‌شود.
به این خاطر برق نه‌تنها برای صنعت، بلکه برای مصرف خانگی، آموزش، سلامت و خدمات شهری نیز حیاتی است. عدم توزیع عادلانه برق باعث می‌شود برخی مناطق از امکانات رفاهی کمتری برخوردار باشند و فاصله طبقاتی بین مناطق مختلف استان افزایش یابد.
استان آذربایجان دارای ظرفیت‌های بالایی در بخش کشاورزی است که به برق برای سیستم‌های آبیاری، فرآوری محصولات و زنجیره تأمین نیاز دارد. کمبود برق موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و نگهداری محصولات می‌شود.
راهکارها برای بهبود توزیع عادلانه برق افزایش سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های جدید، به‌ویژه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی که ظرفیت بالایی در منطقه دارند. همچنین ایجاد سیاست‌های تشویقی برای بخش خصوصی جهت احداث نیروگاه‌های مقیاس کوچک و متوسط در مناطق کم‌برخوردار.
نوسازی و توسعه شبکه توزیع برق برای کاهش تلفات انرژی و افزایش بازدهی سیستم و بازنگری در سیاست‌های توزیع برق در سطح ملی تا مناطق صنعتی و کشاورزی استان آذربایجان سهم عادلانه‌ای از برق تولیدی کشور داشته باشند.
عدم توزیع عادلانه برق در استان آذربایجان نه‌تنها یک چالش فنی، بلکه یک بحران اقتصادی و توسعه‌ای است. مصرف بالای برق نشانه‌ای از پیشرفت است، اما زمانی که این انرژی به‌درستی توزیع نشود، توسعه‌یافتگی نیز ناعادلانه خواهد بود. برای جلوگیری از افزایش نابرابری‌ها و تقویت رشد اقتصادی استان، توجه به سیاست‌های عادلانه‌تر در تخصیص منابع برق امری ضروری است.
نویسنده: علی محمدی پور
