ایران و آزمون بریکس برای نظم نوین جهانی
گون آیدین: به دنبال مواجهه ایران با اسرائیل و آمریکا در جنگ تحمیلی ۱۲روزه، تهران اکنون چشم امید خود را به شرق و جنوب جهانی دوخته تا در قالب گروه بریکس، برای خود پشتوانه‌ای سیاسی و اقتصادی فراهم کند.
گون آیدین،نشریه نیویورک تایمز در تحلیلی از حضور ایران در اجلاس بریکس می‌نویسد: ایران با اعزام هیاتی رسمی به ریاست عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، به اجلاس دو روزه بریکس در ریودوژانیروی برزیل، می‌کوشد نشان دهد که از حمایت بین‌المللی برخوردار است؛ حتی اگر تحت تحریم‌ها و تهدید حملات بیشتر قرار داشته باشد. اگرچه بریکس تاکنون بیشتر کارکردی نمادین داشته، تهران امیدوار است با حضور در این اجلاس و انتشار بیانیه پایانی، حمایت آشکارتری از سوی اعضا جلب کند.
پس از حملات ماه گذشته رژیم صهیونیستی و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران، بریکس با انتشار بیانیه‌ای، نگرانی عمیق خود را ابراز کرده و این حملات را ناقض منشور سازمان ملل خواند. با‌این‌حال، این بیانیه از محکومیت مستقیم آمریکا یا رژیم صهیونیستی خودداری کرد؛ نشانه‌ای از شکاف درونی و نبود اجماع میان اعضا. الیور اشتونکل، استاد دانشگاه و کارشناس امور بریکس در برزیل، می‌گوید: «هیچ‌گونه هم‌سویی واقعی میان اعضا وجود ندارد. نتیجه، اتخاذ موضعی کاملا ملایم و بی‌خطر بود.»
برخلاف ناتو، بریکس فاقد سازوکار نظامی است و عمدتا بر دستورکار اقتصادی تمرکز دارد. اما در عمل، برخی اعضا نظیر روسیه و چین خواستار نقش سیاسی پررنگ‌تری برای این ائتلاف و تبدیل آن به وزنه‌ای در برابر نفوذ آمریکا هستند. روسیه حملات اخیر آمریکا به ایران را «تجاوز تحریک‌نشده» خوانده و چین خواستار «خویشتن‌داری و گفت‌وگو» شده است. برزیل نیز به‌عنوان میزبان نشست، ضمن ابراز نگرانی از تنش‌ها، تلاش کرده از تضعیف روابط با آمریکا – دومین شریک تجاری‌اش – جلوگیری کند.
صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه در اندیشکده چتم‌هاوس، حضور ایران در اجلاس را «نمایشی مهم» خوانده و می‌گوید: «در شرایط کنونی، حضور ایران در بریکس، ولو نمادین، از اهمیت بالایی برخوردار است.» با‌این‌حال، اختلاف دیدگاه‌های اعضا در قبال درگیری ایران، به‌ویژه میان کشورهایی چون هند، آفریقای جنوبی و اتیوپی که نگران تیره شدن روابط با غرب‌اند، انسجام درونی بریکس را در معرض آزمونی جدی قرار داده است. پائولو باتیستا، اقتصاددان و معاون پیشین بانک توسعه بریکس، می‌گوید: «هرچه اعضای بیشتری به این گروه بپیوندند، رسیدن به اجماع دشوارتر خواهد شد.»
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه که تحت تعقیب دادگاه کیفری بین‌المللی است، به‌صورت مجازی در نشست شرکت کرد. شی جین‌پینگ، رهبر چین نیز برای نخستین‌بار در چنین سطحی غایب است و نخست‌وزیر این کشور، لی چیانگ، به‌جای او به برزیل سفر کرده است. تحلیلگران بر این باورند که لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، با میزبانی این نشست در پی تثبیت نقش برزیل به‌عنوان میانجی‌ای متعادل در نظام جهانی است. اما موضوع ایران، تلاش‌ها برای ارائه چهره‌ای یکپارچه از بریکس را با تردید روبه‌رو کرده است.
منبع: دنیای اقتصاد
