اهمیت سفر پزشکیان به عمان؛ از اقتصاد تا دیپلماسی منطقه‌ای
گون آیدین: سفر رئیس‌جمهور به عمان را می‌توان آغاز فصلی تازه در روابط راهبردی ایران با خلیج فارس دانست؛ فصلی که بر پایه اعتماد سیاسی، منافع اقتصادی و پیوندهای ژئوپلیتیکی بنا شده است.
گون آیدین،سفر اخیر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور کشورمان به دعوت رسمی سلطان هیثم بن طارق آل‌سعید به عمان، تنها یک سفر تشریفاتی یا دیپلماتیک معمولی نیست؛ بلکه نشانه‌ای از تغییر در سطح و نحوه تعامل تهران با یکی از کلیدی‌ترین بازیگران منطقه خلیج فارس است. این سفر، هم از منظر اقتصادی و هم از منظر ژئوپلیتیک و سیاسی، اهمیت ویژه‌ای دارد.عمان؛ میانجی صادق، همکار راهبردیدر میان کشورهای حاشیه خلیج فارس، عمان همواره جایگاه خاصی در سیاست خارجی ایران داشته است. برخلاف بسیاری از کشورهای منطقه، مسقط با حفظ بی‌طرفی هوشمندانه در بحران‌های منطقه‌ای تبدیل به میانجی‌گری قابل اعتماد برای ایران شده است. کارشناسانی چون جواد میرگلوی بیات تاکید دارند که عمان نقش مؤثری در کاهش تنش‌های منطقه‌ای، از جمله در برقراری مجدد روابط ایران و عربستان و رایزنی‌های مربوط به یمن و بحرین ایفا کرده است.این نقش میانجی‌گری، عمان را به «پایتخت دیپلماسی آرام» در خلیج فارس تبدیل کرده و همین مساله باعث شده تا ایران، صرف‌نظر از گرایش سیاسی دولت‌ها، نگاه مثبتی به گسترش روابط با عمان داشته باشد.
اقتصاد؛ شکاف میان ظرفیت و واقعیتبه‌رغم روابط سیاسی ممتاز، روابط اقتصادی ایران و عمان هنوز با ظرفیت‌های بالقوه همخوانی ندارد.
طبق اعلام رضا اکبری‌پویا، ایران در سال گذشته هجری شمسی بیش از ۷۴ میلیارد دلار تراکنش اقتصادی با ۱۵ کشور همسایه داشته که سهم عمان از این رقم تنها حدود ۲.۲ میلیارد دلار بوده است؛ رقمی که حتی از افغانستان نیز پایین‌تر است. این در حالی است که دو کشور ظرفیت‌های مکمل زیادی در حوزه انرژی، تجارت دریایی، حمل‌ونقل و ترانزیت دارند.در سفر پزشکیان، امضای چهار موافقت‌نامه مهم شامل تجارت ترجیحی، حمایت متقابل از سرمایه‌گذاری، همکاری گمرکی و نقشه‌راه توسعه روابط، تلاشی برای جبران این عقب‌ماندگی اقتصادی محسوب می‌شود.
عمان و سواحل مکران؛ گره راهبردی در ژئوپلیتیک منطقهیکی از محورهای اصلی سیاست خارجی دولت سیزدهم و تداوم‌یافته در دولت پزشکیان، توسعه سواحل مکران و تقویت جایگاه بنادر جنوبی ایران نظیر چابهار است. عمان با داشتن بندر صلاله یکی از نزدیک‌ترین شرکای جغرافیایی ایران در اتصال به اقیانوس هند است.
ایران و عمان با قرارگیری در شمال اقیانوس هند، موقعیت ممتازی در محور ژئوپلیتیک این منطقه دارند. به‌ویژه با رشد اهمیت کریدور شمال-جنوب (از روسیه به هند از مسیر ایران و عمان)، مسقط می‌تواند نقش کلیدی در ترانزیت کالا و انرژی ایفا کند. این کریدور پتانسیل کاهش مسیر ۱۶هزار کیلومتری کنونی به حدود ۷هزار کیلومتر و صرفه‌جویی ۳۰ تا ۴۰ درصدی در هزینه و زمان دارد.
همکاری در حوزه انرژی و زیرساختیکی از برنامه‌های ایران، انتقال بخشی از پایانه‌های نفتی از خلیج فارس به سواحل مکران است. همکاری با عمان می‌تواند به این هدف کمک کند؛ چرا که عمان علاوه بر امنیت بالا در زیرساخت‌های نفت و گاز، دارای تجربه موفق در صادرات LNG و بهره‌برداری از بنادر است. هم‌گرایی در این حوزه می‌تواند رقابت‌پذیری بنادر ایران را با مراکز بزرگی چون جبل‌علی ارتقا دهد.
فرصت‌های فرهنگی و اجتماعی مغفول‌ماندهبا وجود حضور شرکت‌های ایرانی، افزایش پروازها و رفت‌وآمدهای مردمی، هنوز روابط فرهنگی و اجتماعی ایران و عمان در سطح مطلوبی نیست. به گفته کارشناسان، این حوزه نیازمند توجه ویژه است تا روابط راهبردی دو کشور تنها به سطح سیاسی و اقتصادی محدود نماند.
نهادسازی‌های مشترک فرهنگی، رسانه‌ای و دانشگاهی می‌تواند به عمق‌بخشی این روابط کمک کند. عمان، دروازه‌ای برای بازتعریف جایگاه منطقه‌ای ایرانسفر رئیس‌جمهور به عمان را می‌توان آغاز فصلی تازه در روابط راهبردی ایران با خلیج فارس دانست؛ فصلی که بر پایه اعتماد سیاسی، منافع اقتصادی و پیوندهای ژئوپلیتیکی بنا شده است.
در شرایطی که منطقه با تحولات جدیدی چون نزدیکی عربستان و چین، رقابت بندری و ترانزیتی و کاهش نقش آمریکا روبه‌روست، همکاری با عمان فرصتی برای بازتعریف جایگاه منطقه‌ای ایران و کاهش تنش‌ها از مسیر دیپلماسی فعال و تعامل سازنده است.
اگر این سفر با پیگیری عملی توافقات و بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌ها همراه شود، می‌تواند نقطه عطفی در سیاست خارجی دولت جدید و الگوی موفقی برای تعامل منطقه‌ای در شرایط تحریم و فشارهای بین‌المللی باشد.
منبع: فارس
